منظور از ولایت خدا، ولایت پیامبر(صلي الله عليه و آله) و ولایت ائمه معصومین (علیهم السلام) چیست؟
برای پاسخ به این سوال ابتدا باید یادآور شویم که معمولاً همه ی واژه های یک زبان عیناً به زبان دیگر قابل ترجمه نیست. کسانی که با زبان شناسی و زبان های مختلف آشنا هستند و یا دستی در ترجمه دارند به این مطلب واقفند. برای مثال، گاه در ترجمه یک لغت از زبانی به زبان دیگر نمی توان یک کلمه که به طور دقیق آن واژه را به زبان دیگر برگرداند پیدا کرد و باید از دو یا چند کلمه کمک گرفت. یکی از واژه هایی که در برگردان از فارسی به عربی چنین مشکلی دارد واژه «ولایت» است.
ولایت را گاه به دوستی ترجمه می کنند. اگر این معنا را بگیریم، اهل ولایت کسانی هستند که اهل بیت (علیهم السلام) را دوست می دارند. گاهی نیز «ولایت» را به «اطاعت» معنا می کنند. طبق این معنا، اهل ولایت یعنی کسانی که از اهل البیت (علیهم السلام) اطاعت می کنند. گاه نیز این کلمه را به «نصرت»، «سرپرستی» و … معنا می کنند.
قرآن کریم در موارد متعددی این کلمه را به کار برده است؛ مثلاً می فرماید: ولی شما تنها خدا و پیامبر او است و کسانی که ایمان آورده اند، همان کسانی که نماز به پا می دارند و در حال رکوع زکات می دهند … که بر اساس دلایل معتبر در نزد شیعه و سنی، مصداق این «ولیّ» حضرت امیر (علیه السلام) و پس از آن ائمه معصومین (علیهم السلام) هستند.
اکنون این پرسش مطرح است که «ولایت امیرالمؤمنین(علیه السلام)» و «ولایت ائمه علیهم السلام» به چه معنایی است؟
اگر ولایت را در این قبیل آیات به معنای «دوست داشتن» بگیریم، در عالم اسلام افرادی که از این ولایت محروم باشند بسیار کم هستند؛ حتی می توان گفت امروزه دیگر اثری از چنین افراد و گروه هایی وجود ندارد و نسل آنان منقرض شده است. در زمان های گذشته عده ای به عنوان «ناصبی یا خارجی» با اهل بیت (علیهم السلام)سر آشتی نداشتند و با آنان دشمنی می ورزیدند. به هر حال، در مورد چنین کسانی باید در اصل ایمانشان نسبت به خدا و پیامبر(ص) شک کرد. با توجه به توصیه ها و سفارشاتی که پیامبر(ص) درباره اهل بیت (علیهم السلام) فرموده است، به طور طبیعی همه ی افرادی که به پیامبر(ص) ایمان دارند، بایستی اهل البیت (علیهم السلام) را نیز دوست داشته باشند.
و لذا امروزه به سختی می توان مسلمانی را یافت که در ظاهر ولایت به معنای دوستی اهل البیت (علیهم السلام) را نداشته باشد. مسلمان های زیادی در نقاط مختلف کشورها وجود دارد که به اهل البیت علاقه ی زیادی دارند. برخی از این مسلمانان که از اهل تسنن هستند، در مقام محبت و اظهار دوستی حتی از ما شیعیان پیشی می گیرند. حضرت آیه الله مصباح می فرمایند که یک بار به اتفاق متولی آستانه حضرت معصومه (علیها السلام) به کشور مالزی سفر کرده بودیم، در یکی از این روزها صبحانه را مهمان یک روحانی سنی مذهب از اهل مصر بودیم. در مجلس ما مهمان دیگری از اهل مصر نیز حضور داشت. همان مصری قصیده ای در مدح اهل البیت (علیهم السلام) خواند که بنده و متولی آستانه حضرت معصومه (علیها السلام)، هر دو به گریه افتادیم.
آری، یک سنّی مذهب در یک کشور غریب، در مدح حضرت علی(علیه السلام) و اهل البیت شعری آن چنان زیبا و عالی می سراید که انسان را تحت تأثیر قرار می دهد! در همین سفر به یکی از شیوخ اهل سنت که اهل مصر بود و از طرف «رابطه العالم الاسلامی» وابسته به عربستان در محلی به کار فرهنگی و تبلیغی مشغول بود، گفتم: گویا شما به اهل بیت علاقه داشته و آنان را دوست می دارید؛ در پاسخ گفت: چه می گویی؟ صحبت از دوستی می کنی! نحن مفتونون باهل البیت؛ ما شیفته و شیدای اهل ابیت(علیهم السلام)هستیم! بنابراین اگر «ولایت» به معنای «دوستی» باشد به زحمت می توان کسی را یافت که ادعای اسلام داشته باشد و در عین حال اهل البیت پیغمبر را ولو ظاهراً دوست نداشته باشد.(2)
البته در صدر اسلام منافقانی یافت می شدند که در ظاهر به پیامبر(ص) اظهار علاقه می کردند، ولی در واقع به پیامبر اسلام(ص) ایمان نداشتند و به همین دلیل نیز رابطه آنان با اهل البیت پیامبر خوب نبود.
به هر حال مسأله ولایت، امری بالاتر و فراتر از دوست داشتن اهل البیت(علیهم السلام)مطرح است و مقصود از ولایت اهل البیت(علیهم السلام)تنها اظهار محبت و دوست داشتن آن ها نیست، بلکه مقصد و مقصود همان ولایت به معنای حاکمیت و رهبری جميع مخلوقات و امت اسلام است.