معنای غیرت
«غیرت» در لغت؛ به معنای رشک بردن، تعصب و حفظ کردن ناموس است و در اصطلاح عبارت است از «تأثیر پذیری همراه با بغض و کینه و تیرگی دل، که انسان معمولاً زمانی درکش می کند که احساس کند فرد محبوب وی، توجه یا محبتش را معطوف شخص دیگری کرده است».

به عبارت دیگر، «غیرت، حس درونی است که آفرینش برای محافظت و نگاهبانی از حریم خانواده و پاسداری از نسل، در وجود مرد نهاده است. در حقیقت، این حس در مرد وجود دارد که می خواهد ناموس خود را از دسترس کامجویی دیگران دور کند و همسر خود را تنها در انحصار خود نگه دارد».

غیرت، یکی از ویژگی های برجسته اخلاقی پیامبران و اولیای الهی است. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

کانَ ابراهیمُ اَبی غَیورا، و أنا أغیرُ مِنْه و أَرْغَم اللّه ُ أنْفَ مَن لا یَغارُ مِن المؤمنین.

پدرم ابراهیم، غیور و جوان مرد بود و من از او غیورترم و خداوند بینی کسی را که اهل ایمان است، ولی غیرت ندارد، به خاک بمالد.

امام صادق علیه السلام نیز در حدیثی فرمود:

اِنَّ اللّه َ غَیُورٌ، یُحِبُّ کُلَّ غَیُورٍ، وَ مِنْ غَیْرَتِهِ حَرَّمَ الْفَواحِشَ ظاهِرَها وَ باطِنَها.

همانا خداوند، غیور است و هر غیوری را دوست دارد و از غیرت اوست که همه گناهان آشکار و پنهان را حرام کرده است.

پیام متن:
1. غیرت، به مفهوم حفظ کردن ناموس و نگاهبانی از حریم خانواده است.

2. یکی از ویژگی های خداوند و بزرگان دین، غیرت است.

3. خداوند، از روی غیرت خویش، گناهان آشکار و نهان را حرام کرده است.

غیرت؛ یکی از جلوه های مردانگی
مرد، پاسدار حرمت و کرامت زن است و زمینه ساز این پاسداری و حراست از نوامیس، ویژگی ها و مسئولیت هایی است که خداوند در مردان قرار داده است. هرچه مرد بر کمالات انسانی خود بیفزاید، بر معرفت و غیرت او نیز افزوده می شود؛ غیرتی که از جلوه های مردی و مردانگی است.

نقل است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ، فرد مشرکی را به خاطر غیرت ورزی اش، از کشته شدن نجات می دهد و او را می ستاید. امام صادق علیه السلام در این باره روایت می کند:

اسیرانی را به محضر پیامبر آوردند، پیامبر فرمود: «جز یک نفر، بقیه را گردن زنند». آن مرد (نجات یافته) گفت: چرا مرا از قتل رها کردی؟ پیامبر فرمود: «خداوند با پیک وحی اش به من خبر داد که در تو پنج ویژگی وجود دارد که آنها را خداوند و رسولش دوست می دارند؛ یکی از آنها غیرت و نگهبانی از ناموس است».

شهید مطهری در این باره می نویسد:
مرد بر خلاف آنچه در ابتدا به نظر می رسد، در عمق روح خود از ابتذال زن و تسلیم و بی ارادگی او متنفر است و همیشه عزت و بی نیازی و بی اعتنایی زن را نسبت به خود ستوده است.

غیرت، آفت هایی نیز دارد که یا آن را از میان می برد یا آن را بسیار کم رنگ می سازد. «اگر مرد در شهوت های نفسانی غوطه ور گردد و کمالات انسانی خود را کم کم از دست دهد، غیرت نیز همانند دیگر کمالات اخلاقی، نورانیت خود را از دست می دهد و خاموش خواهد شد. در این صورت، اگر همسرش وسیله کامجویی دیگران قرار گیرد و دست و نگاه آلوده متوجه او شود، نه تنها آزرده خاطر نمی شود، بلکه لذت می برد و افتخار هم می کند و حتی بیشتر از زن، در نشان دادن زیبایی های همسر خود به نامحرمان اصرار می ورزد».

پیام متن:
1. یکی از ویژگی های ذاتی مردان، پاسداری از حرمت زن و نگاهبانی از اوست.

2. همه مردان، همواره حیا و عفت زن را می ستایند.

3. غوطه ور شدن مرد در شهوت های نفسانی، غیرت را به سرعت در او نابود می کند.

غیرت اجتماعی
«جامعه اسلامی، اجتماعی به هم پیوسته است که فرد فردِ این جامعه، نباید خود را تافته جدا بافته از دیگران بدانند. مردان موظفند. در برابر بی مبالاتی ها، مرزشکنی ها و اذیت و آزارها و حرمت زدایی های ناموسی بایستند، به گونه ای که ناموس اجتماع را ناموس خود بدانند و در حفظ حرمت ها، زنان مسلمان را مانند همسر خود بپندارند. پس تنها در چنین جامعه ای است که زن و دختر آنها نیز از نگاه های آلوده نامحرمان در امان خواهند بود و پاکی و طهارت اجتماع، باقی خواهد ماند».

از این رو، بر همه افراد جامعه فرض است که هرگز به این مرزشکنی ها نزدیک نشوند و زمینه حرمت شکنی ناموس ها را فراهم نکنند. امام صادق علیه السلام در تعبیری زیبا این مسئولیت خطیر اجتماعی را چنین گوشزد می کند:

عِفُّوا عَن نساءِ النّاسِ تَعِفَّ نسائُکُم.

چشم پوشی کنید از زنان مردم تا مردم از زنانتان چشم بپوشند.

پس در نظر داشتن تأثیر کارها و اینکه نگه داشتن حرمت ناموس دیگران، گاهی ممکن است به هتک حرمت ناموس خود فرد بینجامد، خود یکی از راه های ایجاد یا تقویت غیرت در آدمی است.

نقل است امام صادق علیه السلام در پاسخ مسئله ای که در آن از گناه اجتماعی می پرسند، گناه کار را متوجه محارم خود می کند و حس غیرت اجتماعی را در او برمی انگیزد. «از امام صادق علیه السلام پرسیدند: زنی می گذرد و مرد از پشت به او می نگرد. آیا این عمل مرد گناه است؟ حضرت فرمود: آیا هیچ یک از شما خوش دارد که کسی به زن یا زنان فامیل او نگاه کند؟ گفتند: نه. حضرت ادامه داد: پس برای مردمان، همان بخواه که برای خود می خواهی».

پیام متن:
لازم است که مردان افزون بر غیرت فردی، به غیرت اجتماعی نیز همت بگمارند و نوامیس جامعه را ناموس خود بدانند.

میانه روی در غیرت
کوتاهی و زیاده روی در هر کاری، سبب منحرف شدن آدمی از راه درست و مستقیم است و او را از رسیدن به هدف الهی باز می دارد و پی آمدهای ناگواری نیز به دنبال دارد. غیرت ورزی نیز چنین است و در صورت تفریط و افراط در آن، آثار شومی دامن گیر انسان خواهد شد. زیاده روی در غیرت افزون بر آن که موجب بدگمانی شخص نسبت به ناموس او می شود، احساس شخصیت را نیز از ناموسش می ستاند.

درباره کوتاهی و بی توجهی در امر غیرت نیز در آموزه های پیشوایان اسلام بسیار سخن ها برجاست. مردی که تحت تأثیر تبلیغات شیطانی، هویت اصیل خود را از دست داده و زن را همچون کالایی مادی می پندارد و شخصیت خود را در داشتن زنی که در منظر دیگران خود را می آراید، جست وجو می کند، به سرزنش اسلام درمی آید، چنان که امیر مؤمنان علی علیه السلام در چنین اوضاعی بر سر مردم کوفه فریاد می زند که: «أما تَسْتَحْیُونَ وَ لا تَغارُونَ؟…؛ چرا حیا نمی کنید، شما را غیرت نیست؟…».