شيوه و مراتب امر به معروف و نهى از منكر
سـخن زيــبا
 
11 عَنْ أَميرِالمُؤمِنين عليه السلام: أصـْلِـحِ الْمُسى ءَ بِحُسْنِ فِعـالِكَ وَ دُلَّ عَلَى الْخَيْرِ بِجَميل مَقالِكَ.
امام على عليه السلام فرمودند:آدم بدكار را به وسيله كارِنيك خود اصـلاح كن، وباسخن زيبايت ديگران را به كارخير رهنمون باش.
 

سفارش رسول اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله
 
12 عَنْ أَميرِالمُؤمِنين عليه السلام: أَمـَرَنـا رَسـُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله اَنْ نُلْقِىَ اَهْلَ المَعاصى بِوُجُوهٍ مُكْفَهِّرةٌ.
على عليه السلام فرمودند:رسـول خـدا صلي الله عليه و آله به ما امـر فرمـودند كـه با گنهكاران با چهره اى درهم كشيده برخورد كنيم.
 

اوصاف آمر به معروف
 
13 عَنْ أَبى عَبْدِاللّه عليه السلام: اِنّما يَأْمُرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهى عَنِ الْمُنْكَرِ، مَنْ كانَتْ فيه ثـَلاثُ خِصـالٍ: عامِلٌ بِما يَأْمَرُ بِهِ تارِكٌ لِما يَنْهى عَنْهُ عـادِلٌ فيما يَأْمـُرُ عـادِلٌ فيما يَنْهى، رَفيـقٌ فيما يَأْمـُرُ رَفيـقٌ فيما يَنْهى.
امام صادق عليه السلام فرمودند:كسى مى توانـد امر به معروف و نهى از منكر كند كه داراى سه صفت باشد: 1 ـ به آنچه امر مى كند عمل كند و از آنچه نهى مى كند اجتناب نمايد. 2 ـ در امر كردن و نهى نمودن ميانه روى را پيشه خود كند. 3 ـ از روى دلسوزى و مهربـانى و با مـدارا امـر و نهى كند.
 

اوصـاف منـافقـين
 
14 عَنْ عَلِىِ بْنِ الحُسَيْنِ عليهماالسلام: اَلْمُنافِقُ يَنْهى وَ لا يَنْتَهى وَ يَأْمُرُ بِمالا يَأْتى
امام سجاد عليه السلام فرمودند:منافق از كار زشت نهى مى كند، امـا خـود از آن اجتناب نمى كند و به كار خوب سفارش مى كند، اما خـود انجـام نمى دهـد.
 

آمرى كه ملعون است
 
15 عَنْ أَميرِالمُؤمِنين عليه السلام: لَعَنَ اللّه ُ اَلاْمِرينَ بِالْمَعْرُوفِ التّارِكينَ لَهُ وَ النـّاهينَ عَنْ المُنْـكْرِ الْعـامِلينَ بِـهِ.
حضرت على عليه السلام مى فرمودند:كسانى كه مردم را به كارهاى نيك امر مى كنند و خود آن را انجام نمى دهند و كسانى كه مردم را از كارهاى زشت باز مى دارند اما خود مرتكب آن مى شوند مورد لعن و نفرين الهى هستند.
 

انسـان وارونـه
 
16 عَنْ أَميرِالمُؤمِنين عليه السلام: مَنْ لَمْ يَعْرِفْ بِقَلْبِهِ مَعْروُفاً وَ لَمْ يُنْكِرْ مُنْكَراً قـُلِبَ فَجـُعِلَ اَعْـلاهُ اَسْفـَلَهُ.
حضرت على عليه السلام فرمودند:كسى كه قلباً موافق كار نيك نباشد و از كار بد منضجر نباشد انسان وارونه اى است كه بجاى آنكه عقل بر او حاكم باشد هوى وهوس بر او حاكم است.
 

پذيراى معروف باشيد
 
17 عَنْ أَميرِالمُؤمِنين عليه السلام: اِئْـتَمِرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ أْمـُرُوا بِهِ وَ تَناهَوْا عَنْ المُنْكَرِ وَ انْهَوْا عَنْهُ.
على عليه السلام فرمودند:پذيراى معـروف باشيد و به آن نـيز دسـتور بدهيد و بپذيريد نهى از منكر را و خود نيز از آن نهى كنيد.
 

انـكار قـلبى
 
18 عَنْ أَميرِالمُؤمِنين عليه السلام: اِذا رَأى اَحـَدُكـُمْ المـُنـْـكَر وَ لَمْ يَسْتَطِعْ اَنْ يُنـْكِرَهُ بِيَدِهِ وَ لِسانِهِ وَ اَنْكَرَهُ بِقَلْبِهِ وَ عَلِمَ اللّه ُ صِدْقَ ذلِكَ مِنْهُ فـَقـَدْ أَنـْـكَـرَهُ.
على عليه السلام فرمودند:هرگاه يكى از شما كارزشت و ناپسندى را مشاهده كرد وتوان آنكه با دست و زبان از آن جلوگيرى كند ندارد اما با دل خود آن را انكار كند و خداوند از نيّت صادقانه او آگاه باشد، آن كار ناپسند را به حقيقت انكار كرده است.
 

بهترين نيكى به مادر
 
19 عَنْ رَسُولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: قَيْدِّها فَاِنَّك لا تَبُرُّها بِشَى ءٍ أَفْضَلَ مِنْ أَنْ تَمْنَعَها مِن محارِمِ اللّه ِ عَزَّوَجَّلَ.
شخصى نزد پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله آمد و گفت مادرم مرتكب گناه مى شود. رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمودند:او را ببند كه بهترين نيـكى در حـق او منـع او از گـنـاه اسـت.
 

اوّل ترك بعد نهى
 
20 عَنْ أَميرِالمُؤمِنين عليه السلام: … وَ انْهَوْا غَيْرَكُمْ عَنِ الْمُنكَرِ وَ تَناهَوْا عَنْهُ فـَإِنَّمـا أُمِـرتُمْ بِالنَّهىِ بَعـْدَ التـَّناهِى.
اميرالمؤمنين على عليه السلام فرمودند:… ديگران را از منكر باز داريد و خود نيز از آن دورى كنيد زيرا شما مأمور شده ايد كه اوّل خودتان منكر را ترك كنيد بعد نهى از منكر نمائيد.

اهميت امر به معروف و نهى ازمنكر
جانشين خدا و رسول
 
1 عَنْ رَسُولِ اللّه صلي الله عليه و آله: مَنْ اَمَرَ بَالْمَعْرُوفِ وَ نَهى عَنْ المُنْكَرِ فَهُو خَليفَةُ اللّه ِ فى أَرْضِهِ و خَليفَةُ رَسُولِ اللّه ِ.
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمودند:كسى كه امر به معروف و نهى از منكر كند جانشين خدا و پيامبر در روى زمين است.
 

بـرتـر از جـهاد
 
2 عَنْ أَميرِالمُؤمِنين عليه السلام: وَمَا أَعْمَالُ الْبِرِّ كُلُّهَا وَالْجِهَادُ فِيسَبِيلِ اللّه ِ، عِنْدَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهْيِ عَنِ الْمُنْكَرِ، إِلاَّ كَنـَفْثَةٍ فِي بَحْـرٍ لُـجِّيٍّ.
على عليه السلام فرمودند:تمام كارهاى نيك و حتى جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهى از منكر چون آب دهان است در برابر درياى پهناور.
 

بهـترين كار مــردم
 
3 عَنْ أَميرِالمُؤمِنين عليه السلام: اَلاَْمْـرُ بِـالْمَعْـرُوفِ اَفْضَلُ اَعْمالِ الْخَلْقِ
على عليه السلام فرمودند:بهترين كار مردم امر به معروف مى باشد.
 

بهـترين مــردم
 
4 عَنْ رَسُولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: …آمُرُهُمْ بِالمَعْرُوفِ وَ أَنْهاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أَتـْقـاهـُـمْ لِلّهِ.
مردى خدمت پيامبراكرم صلي الله عليه و آلهآمد:در حالى كه حضرت بر فراز منبر بود ـ آمد و پرسيد مَنْ خَيرُالنّاسِ بهترين مردم كيست؟ پيامبر صلي الله عليه و آله فرمودند: آن كس كه از همه بيشتر امر به معروف و نهى از منـكر كند و آن كس كه از همه پرهيزگارتر باشد.
 

هم رتبـه شهـيدان
 
5 عَنْ رَسُولِ اللّه صلي الله عليه و آله: أَلا اُخْبِرُكُمْ عَنْ اَقْوامٍ لَيْسُوا بِأَنْبِياء وَ لا شُهدَاء تَغْبِطُـهُمْ النّاسُ يَـوْمَ الْقِـيامَةِ … يَأْمُرُونَهُمْ بِما يُحِّبُ اللّه ُ وَ يَنْهَوْنَهُمْ عَمّا يَكْرَهُ اللّه ُ.
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمودند:گروهى هستند كه نه پيامبرند و نه شهيد ولى مردم به مقامى كه خداوند به خاطر امر به معروف و نهى از منكر به آنان عطا فرموده غبطه مى خورند.
 

پـايه واجـبات
 
6 عَنْ الباقِرِ عليه السلام: اِنَّ الأمرَ بِالمَعْرُوفِ وَ النَّهْىَ عَنِ الْمُنكَرِ فَريَضَةٌ عـَظيمَةٌ بِهـا تـُقامُ الفـَرائِضُ وَ تَأْمَنُ المَذاهِبُ وَ تَحِلُّ المَكاسِبُ وَ تَرُدُّ الْمَظـالِمُ وَ تَعْمـُر الأرْضُ
امام باقر عليه السلام فرمودند:امر به معروف و نهى از منكر دو واجب بزرگ الهى مى باشند كه ساير واجبات با آنها بر پا مى مانند و بوسيله اين دو راهها امن و كسب و كار مردم حـلال مى شود. با اين دو واجب است كه داد ستمديدگان ستانده مى شود و زمين آباد مى گردد.
 

اقسـام جـهاد
 
7 قالَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: وَالْجِهَادُ مِنْهَا عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ: عَلَى الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ، وَالنَّهْيِ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَالصِّدْقِ فِيالْمَوَاطِنِ، وَشَنْآنِ الْفَاسِقِينَ
رسول اكرم صلي الله عليه و آله فرمودند:جهاد بر چهار قسم است: 1 ـ امر به معروف 2 ـ نهى از منكر 3 ـ راستى در هنگامه شكيبائى 4 ـ دورى از گناهكار.
 

غـيرت مـؤمـن
 
8 عَن أبى عَبْدِاللّه عليه السلام: حَسْبُ الْمؤْمِنِ غَيْراً إِذا رَأى مُنْكَراً اَنْ يَعْلَمَ اللّه ُ مِنْ نِيَّـتِهِ أَنـَّهُ لَهُ كارِهٌ.
امام صادق عليه السلام فرمودند:در غيرتمندبودن مؤمن همين بس كه هرگاه كار زشت و ناپسندى مشاهده كرد خداى متعال از نيّتش در مورد ناخوش داشتن آن منكر آگاه باشد.
 

ايـن چـنين بـاش
 
9 عَنْ أَميرِالمُؤْمِنين عليه السلام: كُنْ بِالْمَعْرُوفِ آمِراً وَ عَنِ المـُنْكَرِ ناهِياً وَلِمَنْ قَطَعَكَ واصِلاً وَلِمَنْ حَرمَكَ مُعْطِياً.
على عليه السلام فرمودند:به كار نيك امر كن و از منكر (كار زشت) بازدار، و با كسى كـه از تو بريـده پيـوند كن، و به كسى كه تو را محروم كرده عطا كن.
 

سفارش حضرت امير عليه‏السلام
 
10 قَالَ أَميرُالمُؤْمِنين عليه السلام: اُوصـيكَ بِتَقْـوَى اللّه ِ… وَ الأمرِ بِالْمَعرُوفِ وَ الْنَّهىِ عَنِ المُنكَرِ.
على عليه السلام در وصيّت به فرزند بزرگوارشان امام حسن عليه السلامفرمودند:تـو را بـه تقــواى الهى… وامر به معروف و نهى از منكر سفارش مى كنم.
 

صلوات و سلام
;ازلی بود خبر جستن و پرسیدن ما ;ابدی گشت طلب کردن و پوییدن ما
;مردم پخته از این آتش ما باخبرند ;هر که خام است زند طعنه به جوشیدن ما
;گرنه جویا و طلب کار حبیبیم چراست ;روز و شب همچو فلک این همه گردیدن ما
;خار غم کرد دل ما به خراشیدن ریش ;هر دم از غایت درد است خروشیدن ما
;برسانند به وی آه جگر سوز مگر ;بدهد فایده این همه نالیدن ما
;از برای صلواتی و سلامی باشد ;در بهاران به چمن رفتن و گل چیدن ما
;دم رحلت اگر آیی به سرِ ما بینی ;جان سپردن به نسیم وی و خندیدن ما
;دوش منصور مگر ماه رسالت دیدی ;کافتاب آمد و صبح از جهت دیدن ما

امر به واجب، واجب است و امر به مستحب، مستحب است و نهی از حرام، واجب؛ ولی این وجوب و استحباب مخصوص گروه خاصّی است و آن طور که غزّالی تصوّر کرده، شامل یکایک مردم نمی شود بلکه با چهار شرط بر فرد ثابت می گردد:

1- علم به واجب یا مستحب و یا حرام بودن امور؛ یعنی شناخت معروف یا منکر به دور از شبهه، بنابراین در امور متشابه امر به معروف و نهی از منکر واجب نیست.

2- احتمال تأثیر، بنابراین اگر بداند یا احتمال قوی بدهد که اقدامش تأثیر ندارد، واجب و مستحب نیست چون بی فایده است.

3- شخص مخاطب امر به معروف و نهی از منکر بر ادامه عمل خود اصرار داشته باشد. اما اگر نشانه ای باشد که آن کار را ترک کرده است، تکلیف ساقط می شود. چون دیگر امر به معروف و نهی از منکر بیهوده است.

4- مفسده ای در پی نداشته باشد. اما اگر احتمال ضرر برای خود یا فردی از مسلمانان را بدهد تکلیف ساقط می شود. زیرا ضرر و اضرار در دین روا نیست. البته جست وجو جایز نیست، مانند گوش دادن برای شنیدن صدا و بو کشیدن و بررسی زیر لباس اشخاص و نظیر اینها.

هرگاه این شرایط جمع شد و شخص مطلّع تنها بود، امر به معروف و نهی از منکر بر او واجب عینی می شود، ولی اگر دو تن بودند و یکی امر یا نهی را آغاز کرد آن دیگری اگر گمان برد که همکاری او تأثیری در زود به نتیجه رسیدن و نفوذ انزجار دارد بر او نیز واجب است، اگر نه واجب نیست؛ زیرا هدف به جای آوردن معروف و ترک منکر است.

* * *

پس هرگاه آن دو با عمل یک فرد حاصل گردد، تلاش دیگری بیهوده خواهد بود و این است معنای قول کسانی که گفته اند: امر به معروف و نهی از منکر واجب کفایی است ولی کسانی که می گویند این فریضه واجب عینی است، آن کسی را در نظر دارند که واجد تمام شرایط باشد.

بنابراین مورد اختلاف تنها این است، که با اقدام بی اثر اشخاص، تکلیف امر به معروف و نهی از منکر از افراد جامع شرایط ساقط است یا نه؟

* * *

از مولایمان امام صادق علیه السلام درباره امر به معروف و نهی از منکر سؤال شد: آیا بر تمام امت واجب است یا نه؟

فرمود: نه. پرسیدند: چرا واجب نیست؟ فرمود: این کار بر عهده شخص نیرومندی است که فرمانش را ببرند و معروف را از منکر باز شناسد، نه بر کسانی که ناتوانند و خود هدایت نیافته اند و از روی ناآگاهی دیگران را از حق به سوی باطل می خوانند.

درباره معنای این حدیث نبوی از آن حضرت پرسیدند: بالاترین جهاد، سخن عادلانه ای است که در حضور رهبر ظالمی ابراز شود. فرمود: این مطلب بر آن اساس است که شخص پس از شناخت واقع او را امر می کند و او می پذیرد.

کلام امام اشاره است به این که وجوب امر به معروف و نهی از منکر شرایطی دارد و بر کسی که آنها را نداشته باشد واجب نیست. در حدیث دیگری از آن حضرت نقل شده است: فقط و فقط مؤمن از امر به معروف و نهی از منکر پند می گیرد و جاهل از آن می آموزد ولی صاحب تازیانه و شمشیر، هرگز.

از آن حضرت است که فرمود: خدای عزّوجل تمام امور مؤمن را به او واگذار کرده است ولی به او اجازه نداده تا شخصیت والای خود را ذلیل کند. آیا نمی بینید که خدای تعالی در این باره می فرماید: «وَاللّه ِ الْعِزَّةُ وَلِرَسُولِهِ وَ لِلْمؤمِنینَ» (منافقون: 8) و سزاوار است که مؤمن عزیز باشد نه ذلیل.

مراتب نهی از منکر
وانگهی نهی از منکر مراتبی دارد که نخستین مرتبه آن انکار به دل است؛ به این معنا که مرتکب را در دل به سبب ارتکاب گناه دشمن بدارد و آن فقط مشروط است به آگاهی نهی کننده و اصرار نهی شده نه دو شرط دیگر. سپس به اظهار ناراحتی که اگر ترک کرد کفایت می کند، اگر نه از او اعراض و دوری کند و اگر نشد با زبان موعظه و مدارا و به ترتیبی آسان گیرانه او را باز بدارد و اگر بازداشتن جز باز دل و نظایر آن ممکن نگردد همان کار را بکند و اگر نیاز به ایراد جرح باشد، خود داری از آن بهتر است.

در حدیث آمده است: پایین ترین درجه نهی از منکر آن است که با معصیت کاران با چهره درهم کشیده برخورد شود.

در حدیث دیگری آمده است: همین قدر در عزّت مؤمن بس که هرگاه منکری را ببیند، خداوند بداند که او در دل ناراضی است.

از امیرالمؤمنین علیه السلام است که می گوید: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هر که کار بدی را ببیند و از آن آزرده خاطر شود، مانند کسی است که در آن جا نبوده و هرکه در وقت انجام کاری نبوده ولی از آن خوشنود است مانند کسی است که حضور داشته است.

خدای عزّوجل می فرماید: «أتَاْمُرُنَ الْنّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ اَنْفُسَکُمْ» (بقره: 44) و به او گفته می شود: ای خیانتکار! آیا از مردم چیزی را می خواهی که خود به خویشتن در آن باره خیانت کرده ای و نسبت به آن افسار گسسته ای؟

* * *

نقل شده است که ابو ثعلبه اسدی از رسول خدا صلی الله علیه و آله راجع به این آیه پرسید: «یا اَیُّها الَّذینَ آمَنُوا عَلَیْکُم اَنْفُسَکُمْ لایَضُرُّکُمْ مَنْ ضَلَّ اِذَا اهْتَدَیْتُمْ» (مائده: 105) پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: امر به معروف و نهی از منکر کن و بر مصیبتی که بر تو وارد شود صبر کن. و هنگامی که ببینی مردم از حرص و آزمندی اطاعت می کنند و هوای نفس را می پرستند و هرکس خود رأی و خود بین است، تو به فکر خود باش و کار مردم را رها کن.

* * *

کسی که امر به معروف می کند لازم است که حلال و حرام را بشناسد و خود را از آنچه به مردم امر و نهی می کند فارغ کرده باشد، خیرخواه مردم و همراه با مردم باشد. با لطف و بیان خویش آنها را دعوت کند و با تفاوت میزان حوصله آنها آشنا باشد؛ تا هرکس را در جایگاه خودش قرار دهد. مکر شیطان را بشناسد و در برابر آنچه می بیند شکیبا باشد، با مردم مقابله به مثل نکند و از ایشان شکوه ننماید و به خاطر خودش درشتی نکند.

نیّتش خالص برای خدا باشد، از او یاری بطلبد و رضای او را بجوید. پس اگر با او مخالفت کردند، تحمّل کند و اگر موافق بودند، سپاس گذار باشد، کار خود را به خدا واگذارد و به عیب خود توجّه کند.

اصول و فروع دین اسلام به ترتیب چیست ؟  

ارکان اسلام به مجموعه‌ای از پایه‌ها و اعمال اسلامی گفته‌ می‌شود که شرط پذیرش اسلام برای یک مسلمان است. 

ارکان شیعیان شیعیان ارکان را به دو دسته اصلی و فرعی تقسیم می‌کنند. 

اصول بر مبنای اصول عقیدتی‌ست و فروع بر مبنای اعمال واجب. 

اعتقاد به اصول شرط پذیرش دین و مذهب‌اند اما انجام فروع شرط لازم برای مسلمان‌بودن نیست. اصول دین شیعه به‌ ترتیب از قرار زیرند:

1- توحید : به معنای یگانگی خداوند متعال است. 

2- عدل : به معنای آن است که افعال خداوند متعال از سر دادگری و شایستگی است و به هیچ کس ستم نمی‌کند و هر چیزی را در جای خویش نگه می‌دارد و با هر موجودی، چنانکه شایسته‌است رفتار می‌کند. 

3- نبوت : به معنای پیامبری محمد بن عبدالله و دیگر پیامبران الهی است. 

4- امامت : بدین معنا که پس از پیامبر اسلام دوازده امام معصوم منصب خلافت و امامت را بر عهده دارند و آنان منصوب خداوند متعال‌اند. 

5- معاد : به معنای آن است که روزی همه مکلفان برای بازخواست و حساب در پیشگاه الهی گرد هم می‌آیند و هر کس به پاداش و کیفر خویش می‌رسد. 

(قیامت) فروع دین نیز به مجموعه ده عمل اسلامی که انجامشان واجب‌ است اطلاق می‌شود که از قرار زیرند: 

1- نماز

2- روزه 

3- خمس 4

- زکات 

5- حج 

6- جهاد 

7- امر به معروف (دستور به خوبیها و نیکیها)

8- نهی از منکر (بازداشتن از بدیها و زشتیها) 

9- تولی (دوستى با دوستان خدا) 

10- تبری (دشمنى با دشمنان خدا)

منبع: http://www.asemooni.com/religion/islam/pillars-of-islam