عید غدیر خم از دیدگاه شیعه
 
 
 
 
از آغاز ذی‌القعده سال دهم هجری که آخرین سال زندگانی پیامبر بود ، به همه مناطق مسلمان‌نشین و ایل‌ها و قبیله‌های مسلمان عربستان خبر داد که وی در این ماه به مکه معظمه خواهد رفت و حج به‌ جای خواهد آورد و بدین‌ ترتیب بزرگ‌ترین اجتماع مسلمانان شکل گرفت ، که به حجةالوداع معروف است . با پایان حج محمد به سرعت دستور حرکت جهت اجتماع در غدیر خم را دادند . حتی ۱۲۰۰۰ از اهل یمن - که برای رفتن به وطن خود باید راه دیگری را می‌رفتند - به دستور او با کاروان مسلمانان همراه شدند . در میان راه مکه و مدینه در غدیر خم ، آیه قرآن فرو فرستاده شد :

« ای پیامبر ! آن چه را از سوی پروردگارت بر تو نازل شده [به مردم] برسان . اگر این کار را نکنی ، رسالت الهی را به انجام نرسانده‌ای و خداوند از مردم نگاهت خواهد داشت . »

در پی نزول این آیه ، پیامبر دستور داد همه کاروانیان در آن محل گرد هم آیند ، و در همان‌جا پیامبر خطابهٔ طولانی غدیر را ایراد کرد . برخی بخش‌های این سخنرانی - که به گفته شیعیان در معرفی مقام علی (ع) است - چنین است :

ای مردم ! بدانید که خداوند علی را ولی و امام شما قرار داده و اطاعت او را بر مهاجران و انصار و کسانی که به نیکی از آنان پیروی کنند ، و بر شهری و روستایی و عجم و عرب و آزاد و مملوک و بزرگ و کوچک و سفید و سیاه واجب کرده‌ است . آگاه باشید که «امیر المؤمنین» غیر از این برادرم کسی نیست و پیشوایی مؤمنان پس از من بر کسی جز او روا نخواهد بود . او جانشین من در امتم و پیشوای کسانی است که به من ایمان آورده‌اند و نیز جانشین من در تفسیر کتاب خدا است . خداوند دین شما را به واسطه امامت او کامل گردانید . به دستورات او گوش فرا دهید تا در سلامت بمانید و از او پیروی کنید تا هدایت شوید . ای مردم ! من « صراط مستقیم » ام ، که خداوند شما را به پیروی آن امر فرموده‌ است . آن‌گاه پس از من ، علی و پس از او ، فرزندانم از نسل او . من [از جانب خداوند] دستور یافته‌ام که از شما درباره آن‌چه که از سوی خداوند درباره علی امیرالمؤمنین و اوصیای پس از او آوردم ، بیعت بگیرم و دست شما را بفشارم . خداوند به من دستور داده که از زبان‌های شما در مورد آنچه بیان نمودم - راجع به علی امیر المؤمنین و امامانی که پس از او می‌آیند و از من و از اویند ، اقرار زبانی بگیرم و چنان که خبرتان دادم ، نسل من از صلب علی است . همگی بگویید : شنیدیم و اطاعت می‌کنیم و خرسندانه - در مقابل آن چه از سوی پروردگار ما و خویش دربارهٔ امامت علی امیرالمؤمنین و امامانی که از صلب او به دنیا می‌آیند ، به ما رساندی - سر تسلیم فرود می‌آوریم . بر این باور زنده‌ایم و با آن می‌میریم و با آن [در قیامت] محشور می‌شویم . تغییر نمی‌دهیم و تبدیل و انکار نمی‌کنیم ، تردید به دل راه نمی‌دهیم و از این باور برنمی‌گردیم و پیمان نمی‌شکنیم .

پس از پایان خطابه ، این آیه بر پیامبر فرو فرستاده شد :

امروز کافران از دین شما ناامید شدند . پس از آنان نهراسید و از من (پروردگار) بترسید . امروز دینتان را برایتان کامل کردم و نعمتم را بر شما تمام داشتم و اسلام را به‌ عنوان دینتان پسندیدم .

مراسم بیعت مسلمانان با پیامبر (ص) و علی (ع) سه روز طول کشید و حتی بانوان با قراردادن دست خود در ظرف بزرگ آبی که در سوی دیگر آن در درون خیمه ، دست علی (ع) قرار داشت ، بیعت خود را اعلام می‌کردند .

در دیدگاه شیعه ، منافقین که گروه قابل‌توجهی را تشکیل می‌دادند ، در ماجرای غدیر و به اراده الهی ، نتوانستند نیات خود را آشکار و عملی کنند ؛ اما در میان جمعیت شبهه‌ افکنی‌هایی نسبت به اقدام پیامبر انجام می‌دادند و شخصی به نام «حارث فهری» را تحریک کردند تا نزد رسول بیاید و برخلاف همه تصریحات حضرت در ضمن خطبه ، سؤال کند که آیا آن چه درباره علی بن ابی طالب گفتی از جانب پروردگار بود یا از جانب خود ؟ پیامبر در پاسخ فرمودند : « خداوند به من وحی کرده‌ است و واسطه میان من و خدا جبرئیل است و من اعلام‌کننده پیام خدا هستم و بدون اجازهٔ پروردگارم ، خبری را اعلام نمی‌کنم . »

محمد حسین طباطبایی مفسر شیعه در کتاب تفسیر المیزان جلد پنجم ذیل این آیه (سوره مائده آیه ۳) شأن نزول آن را واقعهٔ غدیر خم می‌داند .