چند نکته درباره سکوت

بعد از ذکر این مقدّمه به حدیث مورد بحث بر مى‌‏گردیم و چند نکته را یادآور مى‌‏شویم:

نکته اوّل: حدیث مى‏‌فرماید این افراد را به صورت در آتش مى‌‏اندازند، چرا؟

به یکى از جهات ذیل؛

الف) صورت عضو بسیار حسّاسى است به همین جهت انسان وقتى مى‌‏خواهد زمین بخورد ناخودآگاه دستش را سپر صورت مى‏‌کند تا آسیبى به صورت نرسد.

ب) به خاطر تحقیر آمیزبودن آن است.

ج) عضوى که باعث گناه شده، بسوزد.

نکته دوم: از روایت استفاده مى‌‏شود که اصلاح زبان، کلید اصلاح انسان و انحراف آن سبب انواع انحرافات است، چرا که زبان ترجمان دل و نماینده عقل و کلید شخصیّت انسان و مهمترین دریچه روح است.

به تعبیر دیگر، آنچه در صفحه روح انسان نقش مى‏‌بندد، قبل از هر چیز بر صفحه زبان و در لابه لاى گفته‏‌هاى او ظاهر مى‏‌شود.

امام على علیه‌السلام مى‌‏فرماید:

«تَکَلَّموا تُعْرَفوا فَانَّ الْمَرْءَ مَخْبوءٌ تَحْتَ لِسانِهِ؛ سخن بگویید تا شناخته شوید همانا شخصیت هر کس زیر زبانش نهفته است».

تا مرد سخن نگفته باشد / عیب و هنرش نهفته باشد

نکته سوم: به همان نسبت که برکات زبان و آثار سازنده آن زیاد است، آفات و گناهانى که به وسیله آن انجام مى‌‏گیرد و آثار مخرّبى که در فرد و جامعه دارد، بسیار زیاد است.

اهمیت سکوت در روایات

در روایات ما هم اهمّیت زیادى به سکوت داده شده که به بخشى از آن اشاره مى‌‏کنیم:

1. در زمینه تأثیر سکوت در تفکر عمیق و استوارى عقل، رسول اکرم صلى الله علیه و آله مى‌‏فرماید: «إذا رَأَیْتُمُ المُؤمِنَ صَموتاً فَأدْنوا مِنْهُ فإنَّه یُلْقىِ الْحِکْمَةَ وَالْمُؤمِنُ قَلیلُ الکَلامِ کَثِیرُ العَمَلِ وَالمُنافِقُ کَثِیرُ الکَلامِ قَلِیلُ العَمَلِ»

هنگامى که مؤمن را خاموش ببینید به او نزدیک شوید که دانش و حکمت به شما القا مى‏‌کند، و مؤمن کمتر سخن مى‏‌گوید و بسیار عمل مى‏‌کند و منافق بسیار سخن مى‏‌گوید و کمتر عمل مى‏‌کند.

2. از بعضى از روایات به دست مى‌‏‌آید که یکى از مهمترین عبادات سکوت است؛ از جمله در مواعظ پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله به ابوذر مى‏‌خوانیم: «ارْبَعٌ لا یُصِیبُهُنَّ إلّا مُؤْمِنٌ، الصَّمْتُ و هُو أوَّلُ العِبادَةِ»

چهار چیز است که تنها نصیب مؤمن مى‏‌شود، نخست سکوت است که سرآغاز عبادت است.

3. از بعضى احادیث استفاده مى‌‏شود که پرگویى مایه قساوت و سنگدلى است.

در حدیثى از امام صادق علیه‌السلام مى‌‏خوانیم: «کانَ المَسیحُ علیه‌السلام یقولُ: لاتُکْثِرِ الکَلامَ فى غَیرِ ذِکْرِاللَّه فانَّ الَّذِینَ یُکْثِرونَ الکلامَ فی غَیرِاللَّهِ قاسِیَةٌ قُلُوبُهُم ولکِنْ لایَعْلَمونَ» حضرت مسیح علیه‌السلام مى‏‌‌فرمود: جز به ذکر خدا سخن زیاد مگویید، زیرا کسانى که در غیر ذکر خدا سخن بسیار مى‌‏گویند، دلهایى پر قساوت دارند ولى نمى‌‏دانند.

4. امام على بن موسى الرضا علیه‌السلام مى‌‏فرماید: «انَ الصّمْتَ بابٌ مِنْ أبوابِ الحِکْمَةِ، انَّ الصَمْتَ یُکْسِبُ المَحَبَّة انَّهُ دلیلٌ على کُلِّ خَیرٍ»

سکوت درى از درهاى دانش است، سکوت محبّت مى‌‏آورد، و دلیل و راهنماى همه خیرات است.

5. سکوت سبب نجات از بسیارى از گناهان مى‌‏شود و در نتیجه کلید ورود در بهشت است، چنانکه در حدیثى از پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله مى‌‏خوانیم: مردى نزد آن حضرت آمد و طالب سعادت و نجات بود، پیغمبر صلى الله علیه و آله فرمود: آیا تو را به چیزى راهنمایى کنم که خدا به وسیله آن تو را وارد بهشت سازد؟ عرض کرد: آرى اى رسول خدا؛ سپس حضرت دستور به انفاق و یارى مظلوم و کمک از طریق مشورت فرمود، و بعد دستور به سکوت داده و فرمود: «فَاصْمِتْ لِسانَکَ إِلّا مِن خیرٍ؛ سخن مگو جز در جایى که خیر است» و در پایان افزود: هرگاه یکى از این صفات در تو باشد، تو را به سوى بهشت مى‏‌برد.

حبس زبان

قال على (علیه السلام) : ِ

حْبِسْ لِسانَكَ قَبْلَ اَن یُطیلَ حَبْسَكَ وَیُردى نَفْسَكَ ، فَلا شَىْءَاَوْلى بِطُولِ سِجْن مِنْ لِسان یَعْدِلُ عَنِ الصَّوابِ وَیَتَسَرَّعُاِلىَ الْجَوابِ: 

پیش از آن كه زبانت تو را به زندان طولانى و هلاكت درافكند، او را زندانى كن; زیرا هیچ چیز به اندزه زبانى كه از جاده صواب منحرف مى شود و به جواب دادن مى شتابد، سزاوار زندان طولانى نیست.»

حق زبان
قال السجاد(علیه السلام): حَقُّاللِّسانِ اِكْرامُهُ عَنِ الْخَنا وَتَعْویدُهُ الْخَیْرَ وَتَرْكُالْفُضُولِ الَّتى لا فائدَةً لَها وَالْبِرُّ بالنّاسِ وَحُسْنُالْقَوْلِ فِیهِمْ. 

«حق زبان، منزّه داشتن آن از زشت گویى و عادت دادنش به خوبى و هر فروگذاشتن زیاده گویى هاى بیهوده و نیكى به مردم و خوب گفتند درباره آنان است.»